Do Brzozowej, miejscowości w powiecie tarnowskim wybrałem się dla towarzystwa, ale nie był to czas stracony. We wsi już byłem wcześniej - zwiedziłem zabytkowy drewniany kościół i nekropolię z czasów I wojny światowej. Na cmentarzu parafialnym spotkaliśmy dwójkę ludzi, którzy zaznajomili nas z niektórymi wojennymi epizodami Brzozowej. Tragiczne wydarzenia, których bohaterami byli partyzanci, żołnierze wyklęci, pospolici bandyci i ich ofiary, ukazały okupacyjną rzeczywistość i powojenny czas pełen trudnych sytuacji. Opowieści słuchaliśmy z zapartym tchem, stojąc obok grobów kata i jego ofiar. Była tam też opowieść o wydanych Żydach, ludzkiej zawiści, służalczości. Taka była okupacyjna rzeczywistość - ponura i straszna. Całkiem inna niż wiedza podręcznikowa.
Wczoraj odwiedziłem cmentarz wojenny nr 118 w Staszkówce. To jedna z najpiękniej usytuowanych nekropolii wojennych, a cztery kamienne pylony wyodrębniają ją z kilkuset innych, położonych na terenie dawnej Galicji Zachodniej. Od razu rzuciły mi się w oczy zmiany, jakie zaszły od czasu mojego ostatniego pobytu w 2008 r. Najwidoczniej dokończono projekt, którego realizację przerwano w przededniu rozpadu monarchii habsburskiej - uzupełniono miecze, kamienny gzyms okapowy oraz dwudzielną nadbudowę szczytów pylonów. Jedna rzecz mnie jednak zasmuciła, zlikwidowano klamry, po których niegdyś wspinałem się na wysokość 15 m. Marzył mi się przeskok z pylonu na pylon, ale się nie odważyłem.
W centrum wsi Harklowa (woj. podkarpackie) stał pomnik poświęcony partyzantom II wojny światowej. Niestety, nie byli to słuszni partyzanci, dlatego też obelisk zniszczono. Zamiast zaorać ziemię, nieopatrznie pozostawiono świadka - schodkowy postument pomnika. Natomiast na wiejskim cmentarzu znajduje się drugi pomnik z tablicą następującej treści: Bohaterom poległym w walce z faszyzmem o wolność i socjalizm 1939 - 1945. Na szczycie obelisku jest orzeł bez korony trzymający w szponach karabiny maszynowe (pepesze?). W miejscu wymłotkowanego sierpa i młota namalowano krzyż. I jest kłopot. Bo kto z krzyżem wojuje....
I. Właśnie wróciłem z Dworu Karwacjanów w Gorlicach, gdzie byłem na otwarciu wystawy "Grób Twój w odległej gdzieś krainie...Artysta na polu chwały". Podczas wernisażu wystąpił chór "CANTORES CARVATIANI", był przemowy (na szczęście krótkie), a potem zwiedzanie. Wyśmienita wystawa o artystach w czasie Wielkiej Wojny. Wiele ciekawostek, jak ta o Józefie Brochu, komendancie Oddziału Grobów Wojennych. Nie będę opowiadał, musicie zobaczyć sami. Koniecznie!
II. Dzisiaj rocznica Kristallnacht - pogromu Żydów w Niemczech. Nie wiem dlaczego w przedstawianiu zdarzeń poprzedzających ten akt barbarzyństwa pomija się decyzję Sejmu RP, który uchwalił ustawę o pozbawianiu obywatelstwa osób, które przebywały nieprzerwanie za granicą ponad 5 lat od powstania państwa polskiego. Potem była deportacja Żydów do Zbąszynia, zamach w Paryżu, wreszcie pogromy. Oczywiście trzeba sobie jasno powiedzieć, że wszystkie te zdarzenia były jedynie pretekstem do rozprawienia się z Żydami.
Demokrata Phil Weiser został Prokuratorem Generalnym Stanu Kolorado. Nie byłoby w tym newsie nic specjalnego, gdyby nie to, że nowy gubernator jest wnukiem żydowskiego małżeństwa pochodzącego z Biecza. Hania i Abraham Kurzowie mieszkali przed wojną w domu przy ulicy Piekarskiej. Abrahama Niemcy wywieźli do Płaszowa, Hania schroniła się przed likwidacją getta u rodziny Kosibów z ulicy Bochniewicza, którzy otrzymali niedawno tytuł Sprawiedliwych wśród Narodów Świata. Małżonkowie ponownie spotkali się w obozie pracy w Skarżysku-Kamiennej, później los ich jeszcze raz rozłączył. Po wojnie zamieszkali w USA. Mojżesz - pierwsze dziecko Kurzów zginęło w obozie koncentracyjnym w Płaszowie, córka Esterka urodziła się w ostatnich dniach wojny w obozie w Lipsku. I to syn Estery został wspomnianym prokuratorem w USA.
Hania i Abraham Kurzowie z córeczką Esterką po wojnie w Szwajcarii (zdjęcie z arch. I. Goetza)
Hania i Abraham Kurzowie z córeczką Esterką po wojnie w Szwajcarii (zdjęcie z arch. I. Goetza)